Sociale innovatie: iedereen is onderzoeker
“Dit project is in de eerste plaats sociale innovatie”, legt Etienne uit. “ValueBugs is namelijk een participatief burgeronderzoeksproject waarin iedereen medeonderzoeker is. Mensen en organisaties met uiteenlopende expertises en profielen werken eraan samen: larven- en kippenkwekers, verenigingen zoals WORMS die alles weten over composteren, het Koninklijk Belgisch Verbond voor de Bescherming van de Vogels, de boerderij van het Maximiliaanpark, onderzoekers van de ULB, Sciensano, … Zo nemen we de praktijkervaringen en de uitdagingen van de stad mee in ons onderzoek. Iedere deelnemer heeft zijn eigen bezorgdheden en ervaringen, en die zijn enorm waardevol.”
Voedselautonomie in de steden
Laat ons even teruggaan naar de titel van dit artikel en het hebben over de voedselautonomie van de stad Brussel. Tel je alle voedselvoorraden in de winkels? Dan komen we daar amper 7 dagen mee toe. “Wij leven op het ritme van de just-in-timelogica. Er is een constante aanvoer van producten. Stel dat die aanvoer plots stopt, dan duurt het maar een week voor alle winkelrekken leeg raken. Zo is het makkelijker om te begrijpen hoe belangrijk voedselautonomie is voor een stad”, legt Etienne uit. “Er zijn al heel wat mensen die hun eigen groenten en fruit kweken – bijvoorbeeld in collectieve moestuintjes. Maar voor eiwitrijk voedsel, dat nochtans cruciaal is, zijn er veel minder initiatieven. Want wil je legkippen kweken in de stad, dan ben je weer afhankelijk van externe producenten voor het voedsel van je dieren.”
Eiwitrijke zwarte soldatenvlieg
ValueBugs speelt in op dat laatste knelpunt. Etienne: “We vervangen de van buiten Brussel aangevoerde voeding door eigen en lokaal gekweekte insectenlarven. Die larven worden gevoed door huis- en tuinafval. Zo sluiten we de keten. In het dierenrijk zijn insecten de kampioenen van de bioconversie. Ze halen eiwitten uit schillen van fruit en groenten. Daarmee verkleinen ze de afvalberg en worden ze zelf voedsel voor andere dieren. Voor dit project kozen we voor de larve van de zwarte soldatenvlieg omdat die heel vraatzuchtig en een alleseter is, en eiwitten en lipiden produceert van een hoge kwaliteit.”
Hoe werkt het juist?
“Heel eenvoudig: met een kleine en een grotere emmer die in elkaar staan. Iedere Brusselaar kan het zelf thuis uitproberen. In de kleinste emmer zitten de larven en schillen van groenten en fruit. Als de larven dik genoeg zijn, kruipen ze zelf naar de grootste emmer. Zo kun je ze gemakkelijk verzamelen. De deelnemers in het project hebben de methode getest en op punt gesteld. De meeste larvenkwekers gebruiken ze als voeding voor hun eigen kippen. Wie zelf geen dieren heeft, geeft ze weg aan eigenaars van kippen, honden of katten, want ook die kunnen de larven eten. Dat creëert ook sociale banden”, voegt Etienne eraan toe. “Zo kunnen Brusselaars uitwisselen: larven in ruil voor verse eieren bijvoorbeeld.”
Sleutelelementen in het project
ValueBugs is erin geslaagd om te experimenteren met de lokale en niet-geïndustrialiseerde kweek van insecten. Dankzij het participatieve onderzoek werden burgers betrokken om het systeem en de larvenkweek te ontwikkelen, te testen en te verbeteren. Door het onderzoek kijken de deelnemers nu ook op een heel andere manier naar insecten. Ook ontstond er een netwerk van Brusselse larvenkwekers en -gebruikers. Uit het project is daarnaast een regelgevend kader gegroeid. “Het onderzoek was ook politiek belangrijk. Want we hebben de resultaten meegenomen in het plan van de stad rond hulpbronnen en afval. Hopelijk zien we het ook terug in Good Food 2.0, de follow-upstrategie voor een duurzaam voedingssysteem in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Zo kunnen we het pijnpunt van de stedelijke eiwitproductie aanpakken.”
Innoviris, motor van de cocreatie
ValueBugs, dat sinds 2018 financieel wordt ondersteund door Innoviris, bewijst hoe belangrijk de bijdrage van burgers is aan onderzoek. “De projectoproep van Innoviris om op een nieuwe manier, in cocreatie met uiteenlopende partners, onderzoek te doen is bijzonder vernieuwend en ambitieus”, zegt Etienne enthousiast. “Ik heb die kans dan ook met beide handen gegrepen. Want precies op die manier doe ik het liefste onderzoek: met een grote en concrete meerwaarde voor de samenleving en voor Brussel. Zo bouw ik mee aan een schonere, duurzamere en meer verbonden stad.”
